Behandeling

De operatie is nodig om vast te kunnen stellen of er inderdaad sprake is van zaadbalkanker. Het is tevens het begin en soms ook het einde van de behandeling.

Bestraling is een plaatselijke behandeling met als doel de kankercellen te vernietigen, terwijl de gezonde cellen zo veel mogelijk gespaard blijven. Kankercellen verdragen straling slechter dan gezonde cellen en herstellen zich er minder goed van. Gezonde cellen herstellen zich over het algemeen wel. Bestraling is bij zaadbalkanker een curatieve behandeling.

De radiotherapeut of radiotherapeutisch laborant zorgt ervoor dat de stralenbundel nauwkeurig wordt gericht en dat het omliggende, gezonde weefsel zo veel mogelijk buiten het te bestralen gebied blijft. Over het algemeen duurt een bestralingsbehandeling een aantal weken en heeft vier- of vijfmaal per week plaats. In die periode krijg je per keer gedurende een aantal minuten een dosis straling. Voor bestraling is meestal geen opname in het ziekenhuis nodig.

Bijwerkingen

Bestraling beschadigt niet alleen kankercellen, maar ook gezonde cellen in het bestraalde gebied. Daardoor kan je met een aantal bijwerkingen te maken krijgen:

• Vermoeidheid
• Misselijkheid, darmproblemen als diarree en krampen en gebrek aan eetlust
• Haaruitval op de plek van de bestraling
• Een rode of donker verkleurde huid op de plek waar je bent bestraald. Deze verkleuring van de huid is blijvend

De meeste klachten verdwijnen doorgaans enkele weken na de behandeling. Sommige mensen merken echter nog lang na hun behandeling dat zij eerder vermoeid zijn dan vóór hun zaadbalkanker. Bij ongeveer 2 tot 3% van de mannen met zaadbalkanker ontstaat enkele jaren na afloop van de bestraling een tweede tumor. Dat kan in de overgebleven zaadbal zijn, maar ook elders in het lichaam. Tijdens de controle-onderzoeken na de behandeling wordt in de gaten gehouden of er een tweede tumor ontstaat.

Chemotherapie is de behandeling van kanker met celdodende of celdeling remmende medicijnen: cytostatica. Er zijn verschillende soorten cytostatica, elk met een eigen werking. De medicijnen kunnen op verschillende manieren worden toegediend per infuus, als tablet of per injectie. Via het bloed verspreiden de cytostatica zich door je lichaam en kunnen op vrijwel alle plaatsen kankercellen bereiken. Vaak worden verschillende combinaties van medicijnen gegeven.

Port-a-cath

Steeds vaker worden de medicijnen toegediend via een zogenoemde port-a-cath. Dat is een klein ‘kastje’ of reservoir dat onder de huid wordt aangebracht. De medicijnen komen via het reservoir in je lichaam. Een port-a-cath wordt vooral gebruikt als je vaak geprikt moet worden en om een ontsteking van een bloedvat te voorkomen.

Chemokuur

Meestal worden de cytostatica gedurende een aantal aaneengesloten dagen toegediend volgens een vastgesteld schema. Hierna volgt een rustperiode van een aantal weken waarin je geen cytostatica krijgt. Een dergelijk schema van toediening met daarna een rustperiode heet een cytostaticakuur. Zo’n kuur wordt enige malen herhaald. Vaak is voor het toedienen van de medicijnen meestal een week opname in het ziekenhuis nodig. Tijdens de rustperiode van doorgaans twee weken kan je naar huis. Chemotherapie is bij zaadbalkanker met uitzaaiingen meestal onderdeel van een behandeling die gericht is op genezing. Heel soms heeft chemotherapie echter uitsluitend een palliatief effect.

Keuze: 3x BEP of 4x EP?

Er zijn twee schema’s voor de behandeling van goede prognose uitgezaaide zaadbalkanker: 3x BEP of 4x EP. Beide schema’s hebben evenveel kans op genezing. De bijwerkingen van de middelen en het aantal dagen dat de patiënt in het ziekenhuis moet blijven tijdens de kuur verschillen echter wel. Meestal bepaalt de arts samen met de patiënt welke kuur het beste past. Overigens, voor patiënten met een minder goede prognose zijn er alternatieven; daar is 4xBEP formeel de standaard, maar 4X VIP vormt een alternatief. In dat schema wordt de bleomycine vervangen door ifosfamide.

3x BEP

Een BEP-kuur bevat bleomycine en dat middel kan longschade veroorzaken. Bij ongeveer 20% van de patiënten vertonen de longen een ontstekingsachtig beeld dat meestal voorbijgaat. De longinhoud is dan ook wat minder geworden en deze patiënten zijn vaak kucherig. Meestal verdwijnen deze klachten na een paar maanden vanzelf. Zo’n 10 procent van de mannen die de BEP-uur heeft gehad, houdt wel last van deze longontsteking, oftewel interstitiële pneumonitis. Deze groep krijgt een ontstekingsremmer. Echter, 2 á 3 procent van de mannen heeft na de BEP-kuur blijvend longschade. Deze kans is groter bij mannen die fors roken en bij patiënten ouder dan 40 jaar. Dan adviseren we de BEP-kuur meestal niet. Ook sporters kunnen soms beter niet voor deze kuur kiezen. Voor hen betekent verlies van de longfunctie namelijk een flink verlies van levenskwaliteit. Perslucht (scubaduiken) en ademen van zuurstof verrijkte lucht (luchtmacht) vergroot de kans op bleomycine-longschade. Een goede reden om dan te kiezen voor 4x de EP-kuur.

4 x EP-kuur

Ook de EP-kuur heeft bijwerkingen. Zo is de kans op gehoorschade en oorsuizen wat groter. Ook geeft de vierde kuur een grotere kans op zenuwschade in voeten en handen, oftewel neuropathie. De EP-kuur is daarom niet aan te raden voor mensen die een muziekinstrument bespelen, een instrumentmaker of tandarts zijn. Patiënten die 4 x EP krijgen moeten ook 4 x 5 = 20 dagen in het ziekenhuis blijven voor de kuur. Mannen die de BEP-kuur krijgen, blijven 3 x 3 = 9 dagen in het ziekenhuis.

Lees het interview met prof. de Wit van het Erasmus Medisch Centrum uit Zaadbalkanker Online maart 2016. ‘Chemotherapie, valt er wat te kiezen?’

Bijwerkingen

Cytostatica tasten naast kankercellen ook gezonde cellen aan. Daardoor kunnen onaangename bijwerkingen optreden. Of en in welke mate je last krijgt van bijwerkingen, hangt onder meer af van de soorten en hoeveelheden cytostatica die je krijgt.

De meest voorkomende bijwerkingen zijn:

• Haaruitval
• Darmstoornissen, misselijkheid en/of braken
• Bloedarmoede, een verhoogd risico op infecties en op bloedingen
• Verminderde vruchtbaarheid of onvruchtbaarheid
• Vermoeidheid

Minder vaak komen voor:

• Een tintelend gevoel in vingers en voeten, soms ook oorsuizen
• Koude en pijnlijke handen en voeten, vooral bij daling van temperatuur
• Benauwdheid en hoesten